روایت تجربه گران مرگ برنامه «زندگی پس از زندگی» صحت دارد؟

به گزارش وقت صبح به نقل از روزیاتو؛ یکی از برنامه های تلویزیونی ماه رمضان امسال که سر و صدای زیادی به پا کرده، برنامه «زندگی پس از زندگی» است که هر شب پیش از افطار از شبکه چهار سیما پخش می شود.

این برنامه که بر اساس نظرسنجی مرکز تحقیقات سازمان صداوسیما پربیننده ترین برنامه افطار ماه رمضان سال ۱۴۰۱ است، درباره ی تجربیات مرگ موقت است و در هر قسمت میزبان کسانی است که این تجربه را داشته اند.

بیشتر بخوانید: سانسور گریبان پربیننده‌ترین برنامه ماه رمضانی را هم گرفت؟!

این برنامه در ماه رمضان سال های ۹۹ و ۱۴۰۰ نیز پخش شده بود، اما امسال بیشتر مورد توجه قرار گرفته و حالا با طرفداران و منتقدان زیادی که پیدا کرده به یکی از سوژه های داغ شبکه های اجتماعی نیز بدل شده است.

مجری «زندگی پس از زندگی» کیست؟

مجری «زندگی پس از زندگی» عباس موزون است که کار تهیه کنندگی و سوژه یابی این برنامه را هم برعهده دارد.

به گفته ی خودش از جوانی به موضوع عالم غیب علاقه داشت و از همان زمان شروع به مطالعه و تحقیق درباره ی این موضوع کرد. از سال ۹۵ کانالی تلگرامی تأسیس کرد که در آن شروع به انتشار روایات تجربه گران و پژوهشگران از عالم غیب و مرگ موقت کرد که بسیار مورد استقبال قرار گرفت.

او در نهایت حاصل تحقیقات چندین ساله ی خود درباره ی این موضوع را در قالب یک برنامه ی تلویزیونی به نام «زندگی پس از زندگی» در ایام ماه رمضان سال ۹۹ روی آنتن برد که با استقبال گسترده ی مخاطبان، این برنامه ادامه یافت و در ماه رمضان سال های ۱۴۰۰ و ۱۴۰۱ نیز پخش شد.

«زندگی پس از زندگی» این روزها به برنامه ای جنجالی و بحث برانگیز بدل شده و نظرات درباره ی آن فراوان و متفاوت است. این برنامه طرفداران زیادی دارد که مشتاقانه پیگیر آن هست اما در عین حال منتقدانی هم دارد که صحت روایات تجربه گران را زیر سؤال می برند.

علیرضا اسماعیل‌زاده درباره ی این برنامه در وبسایت فرارو نوشته:

نام این برنامه از کتاب Life After Life گرفته شده که ریموند مودی (Raymond Moody) آن را در سال ۱۹۷۵ و در رابطه با موضوع «تجربه‌های نزدیک به مرگ» تالیف کرد (این اصطلاحی است که خود مودی برای نخستین بار آن را در همین کتاب به کار برد).

این کتاب حاصل گفتگو با ۱۵۰ نفر از کسانی است که چنین تجربه‌ای داشته‌اند. مودی این نوع تجربیات را به عنوان اثباتی برای وجود روح غیرمادی و حیات بعد از مرگ در نظر می‌گیرد.

دیدگاهی که مودی در کتاب پرفروش خود مطرح کرده است، در طی سال‌ها با انتقادات گوناگونی از جانب رشته‌های مختلف علمی مواجه شده است. بیشتر انتقاداتی که به این دیدگاه وارد شده‌اند، بر نادرست بودن روش او در نتیجه‌گیری از داده‌ها تاکید دارند.

برخی گفته‌اند که مودی در نتیجه‌گیری خود، تحقیقات علمی دربارۀ تجربه‌های توهمی را نادیده گرفته است و برخی دیگر هم بر این نکته تاکید کرده‌اند که هیچ مدرکی دال بر اینکه این افراد واقعا مرده باشند و آگاهیشان به صورت کاملا مستقل از بدن ادامه پیدا کرده باشد وجود ندارد.

به هر حال بحث دربارۀ موضوع تجربه‌های نزدیک به مرگ بحثی ادامه‌دار است که دربارۀ آن هنوز دیدگاه‌های متفاوتی وجود دارد و تبیین‌های مختلفی دربارۀ آن ارائه می‌شود؛ بنابراین معقول‌ترین انتظاری که می‌توانیم داشته باشیم این است که هر برنامۀ جدیدی که با محوریت این موضوع ساخته می‌شود بتواند گامی رو به جلو در شفاف‌تر کردن این بحث یا گشودن گره‌های آن بردارد و آگاهی تازه و نتیجه‌بخشی برای بیننده فراهم کند.

اما برنامۀ «زندگی پس از زندگی» کوچکترین قدمی در جهت پیشبرد این بحث نتوانسته است بردارد. این برنامه همانطور که نامش از کتاب مودی گرفته شده، تمام روح و ماهیتش هم در همان دیدگاه خلاصه شده و هیچ روشنگری تازه، استدلال تازه یا رویکرد تازه‌ای نسبت به موضوع ارائه نداده است.

این برنامه بر خلاف این ادعا که می‌گوید «صرفا یک گفتگوی تلویزیونی نیست»، دقیقا فقط و فقط یک «شوی تلویزیونی» است که برای خیلی از مخاطبان جذاب است و حتی ممکن است تاثیرگذار هم باشد، اما هیچ رنگی از پژوهش و آگاهی‌بخشی واقعی در آن نیست.

عبدالرضا داوری، فعال رسانه‌ای نیز در انتقاد از این برنامه نوشته است:

یکی از اساتید روانپزشک میگفت برنامه زندگی پس از زندگی، به بهانه تجربیات حین مرگ، مروج خرافات و توهمات و سوار شدن بر موج احساسات جامعه است. این روانپزشک با ارائه چند پژوهش علمی معتبر نشان داد که همه این موارد اگر صادق هم باشند، ناشی از فعل و انفعالات مغز و تجربه زیسته افراد است.

مثلا در حین مرگ با کاهش شدید فشار خون، انسان یک هاله سفید میبیند که احساس میکند وارد تونلی از نور شده یا حس رویاگون ملاقات با مسیح در مسیحیان و ائمه در شیعیان.فارغ از این، وقتی امکان راستی آزمایی ادعاهای مطروحه در این برنامه نیست، بیان عمومی آنها، جز ترویج خرافات، نتیجه‌ای دارد؟

واکنش مجری «برنامه زندگی پس از زندگی» به انتقادات

عباس موزون، مجری این برنامه در برابر این انتقادات سکوت نکرده است.

او در سال ۱۴۰۰ در مصاحبه ای درباره ی نحوه ی راستی آزمایی تجربه گران این برنامه گفته است:

تعدادی از سنجه ها و گزاره ها در این تجربه ها وجود دارد که ۱۵ مورد آن را آقای دکتر ریموند مودی در کتاب خود آورده بودند که یکی از آنان، تونل نور بوده است که البته تونل نور برای بیشتر این افراد اتفاق افتاده بود و برای برخی دیگر از اشخاص، گذرگاهی مثل پل، درب، پرده، پیاده رو یا … بوده است؛ اما عمدتا تونل بوده است.

همچنین گزاره های دیگری نیز وجود دارد که از سوی پژوهشگران این عرصه اعلام شده است.

به لطف خدا و به خاطر علاقه زیادی که داشتم و زمان بسیاری که اختصاص داده و می دهم، تجربه های داخلی و خارجی متفاوتی را جمع کرده و متوجه شدم که اشتراکاتی بیش از آنچه که اعلام شده، وجود دارد و در حال حاضر به حدود ۶۰ سنجه و گزاره برای راستی آزمایی رسیده ام که با آقای دکتر ریموند مودی نیز مطرح کردم و ایشان نیز قبول داشتند.

البته این ۶۰ سنجه و گزاره برای سنجش خود تجربه است و باید جدای از تجربه، تجربه گر را نیز سنجید و برای تجربه گران نیز نزدیک به ۱۰ تکنیک و فن دارم تا شخص را نیز بسنجم و در مجموع ۷۰ گزاره و سنجه برای راستی آزمایی «تجربه» و «تجربه گر» وجود دارد.

تا پایان ماه رمضان سکوت می‌کنم

موزون در یکی از پست های اخیر اینستاگرام خود نیز درباره ی انتقادات به این برنامه اظهار کرد: «تا پایان رمضان بر کارم تمرکز دارم و سکوت می‌کنم و پس از پایان رمضان به نقدهای به ظاهر علمی پاسخ می‌دهم. کار خیر صاحب دارد و با خاک پاشیدن خورشید را نمی شود خاموش کرد. این تحقیق پشتش به اقیانوس بند است و بنده کمترین نگرانی بابت پاسخگویی به نقدها را ندارم.»

شباهنگ اعتمادی